Urlop wychowawczy: nowe warunki składania wniosków

Od 1 października 2013 roku obowiązuje nowe rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 września 2013 roku w sprawie szczególnych warunków udzielania urlopu wychowawczego. W tym samym czasie weszła w życie nowelizacja Kodeksu pracy  - ustawy z dnia 26 lipca 2013 roku – wprowadzająca zmiany w zakresie zasad korzystania z urlopu wychowawczego.

Nowe przepisy wydłużają do pięciu lat wiek dziecka, nad którym pracownik może sprawować osobistą opiekę. Kolejną nowością jest wprowadzenie do Kodeksu pracy instytucji tzw. nieprzenoszalnej na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka części urlopu wychowawczego w wymiarze jednego miesiąca.

Nowe rozporządzenie stanowi w głównej mierze powtórzenie dotychczasowych zasad udzielania urlopu wychowawczego zawartych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 grudnia 2003 roku w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego.

Zmiany dotyczą natomiast następujących kwestii:

• kontrolowania liczby wykorzystanych części urlopu wychowawczego w celu umożliwienia każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka skorzystania z nieprzenoszalnej części urlopu wychowawczego,

• wymogów formalnych wniosku o urlop wychowawczy składanego przez rodzica lub opiekuna dziecka uprawnionego do wykorzystania pełnego wymiaru urlopu wychowawczego (36 miesięcy), a więc również tzw. nieprzenoszalnej części urlopu wychowawczego.

Dodatkowo nowe przepisy wprowadziły obowiązek szczegółowego wyjaśniania przyczyn, dla których rodzic samotnie wychowujący dziecko pragnie samodzielnie wykorzystać przysługujący mu urlop wychowawczy.

Składając wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego, rodzic lub opiekun samotnie wychowujący dziecko zobowiązany jest dołączyć oświadczenie drugiego rodzica lub opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku. Oświadczenie to nie jest wymagane m.in. w sytuacji, w której zachodzą tzw. niedające się usunąć przeszkody do uzyskania takiego oświadczenia. Wówczas rodzic-wnioskodawca obowiązany jest dołączyć do wniosku stosowne dokumenty lub pisemne oświadczenie, które potwierdzają, że zachodzą  niedające się usunąć przeszkody do uzyskania od drugiego rodzica (opiekuna) oświadczenia o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku.

Regulację tę należy ocenić negatywnie, bowiem w nieuzasadniony sposób nakłada na rodzica samotnie wychowującego dziecko obowiązek szczegółowego tłumaczenia się przed pracodawcą z życia osobistego, z podaniem przyczyn, dla których nie jest w stanie uzyskać oświadczenia drugiego z rodziców. Nowe przepisy dają zatem pracodawcy możliwość poznania szczegółów z życia prywatnego pracownika, które ten nierzadko wolałby zachować w tajemnicy z uwagi na zachowanie profesjonalizmu oraz granicy pomiędzy sferą zawodową a osobistą. Do dnia 30 września 2013 roku wystarczające było złożenie przez pracownika pisemnego oświadczenia, że nie jest on w stanie uzyskać oświadczenia drugiego rodzica (opiekuna), bez podawania, na czym owe niedające się usunąć przyczyny polegają.

Natomiast skorzystanie przez rodzica z urlopu wychowawczego w pełnym wymiarze, tj. 36 miesięcy (obejmującego również tzw. nieprzenoszalną część urlopu wychowawczego), możliwe jest jedynie poprzez udokumentowanie faktu ubezwłasnowolnienia, niepełnosprawności, ograniczenia, zawieszenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej bądź zgonu drugiego rodzica. Jeżeli zaś dziecko objęte jest opieką jednego opiekuna, zobowiązany jest on przedstawić prawomocne orzeczenie sądu o przyznaniu opieki nad dzieckiem jednemu opiekunowi albo o zwolnieniu drugiego opiekuna z opieki.

Kinga Nastałek-Fałowska
Aplikant radcowski