Przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę kapitałową

Wielu przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, w miarę rozwoju biznesu, staje przed dylematem: w jaki sposób zapewnić dalszy rozwój przedsiębiorstwa, w szczególności, jak zapewnić dopływ kapitału niezbędnego do rozwoju działalności?. Spora cześć przedsiębiorców z pewnością zastanawia się również jak zapewnić bezpieczeństwo zgromadzonego majątku, w obawie przed załamaniem koniunktury na rynku oraz mając na uwadze, że przedsiębiorca będący osobą fizyczną odpowiada bez ograniczenia za zobowiązania przedsiębiorstwa.

Jednym ze sposobów rozwiązania problemów wskazanych na wstępie jest przekształcenie przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą w spółkę kapitałową, czyli spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną. Możliwość taka została wprowadzona do Kodeksu Spółek Handlowych na mocy ustawy z dnia 25 marca 2011 roku, o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 106, poz. 622). Przed wejściem w życie tej regulacji przekształceniu mogły podlegać jedynie spółki osobowe i kapitałowe, co znacznie utrudniało rozwój działalności przedsiębiorców działających na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej, dla których jedynymi możliwościami było przystępowanie do działających spółek handlowych lub utworzenie nowej spółki i wniesienie przedsiębiorstwa w formie aportu. 

Samo określenie „przekształcenie przedsiębiorcy” może być nieco mylące, bo nie mamy do czynienia z przekształceniem osoby fizycznej (przedsiębiorcy) w osobę prawną (spółkę kapitałową), ale z przekształceniem pewnej części majątku osoby fizycznej w osobę prawną. Skutkiem przekształcenia nie jest zatem ustanie bytu osoby fizycznej i powstanie osoby prawnej, a jedynie przejście określonej części praw osoby fizycznej, związanych z prowadzonym przedsiębiorstwem na osobę prawną. Mimo wskazanych powyżej odmienności, konstrukcja ta wywołuje podobne skutki jak przekształcenie spółek handlowych. Zgodnie z art. 5842 § 1 i 3 Kodeksu spółek handlowych spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego, a osoba fizyczna prowadząca dotychczas działalność gospodarczą na własny rachunek staje się wspólnikiem (spółki z o.o.) lub akcjonariuszem (spółki akcyjnej) nowozawiązanej spółki.

Skutki przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę kapitałową zostały trafnie opisane w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 września 2014 roku, gdzie wskazano, że „ Następstwo prawne wynikające z art. 5842 § 1 k.s.h. należy rozumieć jako wstąpienie nowo utworzonej spółki we wszystkie prawa i obowiązki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą (wchodzące w jej zakres). Z zestawienia art. 5841 k.s.h. oraz art. 5842 k.s.h. wynika, że skutek ten dotyczy wszelkich tak rozumianych praw i obowiązków, na co przedsiębiorca nie ma wpływu, w tym znaczeniu, że nie może dokonać swoistego wydzielenia części swych zasobów zaangażowanych do prowadzonej działalności, aby znalazły się one w spółce. Zasada kontynuacji w aspekcie cywilnoprawnym oznacza, że treść stosunków prawnych spółki przekształcanej, łączących ją z "otoczeniem rynkowym" (osobami trzecimi), nie ulega zmianie. Z zasady tej wynika ponadto, że po dniu przekształcenia (art. 5841 k.s.h.) nie zmienia się treść stosunków cywilnoprawnych zawartych przez przedsiębiorcę - osobę fizyczną z osobami trzecimi (dłużnikami czy wierzycielami), a jedynie ich stroną staje się ex lege (tj. z mocy art. 5842 § 1 k.s.h.) spółka kapitałowa (podmiot przekształcony), w miejsce tego przedsiębiorcy (jako podmiotu przekształconego)” (wyrok SA w Łodzi, sygn. akt ACa 829/14)

Skutek opisany powyżej jest najistotniejszą konsekwencją i zarazem największa korzyścią dla osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą. Taki sposób zmiany formy działalności gospodarczej pozwala na płynne przejście praw i obowiązków, które dotychczas przysługiwały przedsiębiorcy jako osobie fizycznej, na spółkę kapitałową. Chodzi tu między innymi o prawa i obowiązki wynikające z umów zawartych przez przedsiębiorcę z kontrahentami i innymi podmiotami. Na przekształconą (nowo powstałą) spółkę przechodzą również prawa wynikające z zezwoleń, koncesji oraz ulg, chyba że co innego wynika z ustawy, decyzji o udzieleniu zezwolenia koncesji albo ulgi (5842 § 3 ksh).

Zmiana formy prowadzonej działalności nie ma zasadniczych konsekwencji w stosunku do podmiotów współpracujących z dotychczasowym przedsiębiorcą. Jak wskazano już powyżej, przejście praw i obowiązków następuje „płynnie” i z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego nowo powstała spółka staje się podmiotem praw i obowiązków osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą.

Procedura przekształcenia
Przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę kapitałową zasadniczo powinno przebiegać w trzech etapach, podczas których następuję sporządzanie planu przekształcenia, badanie planu przekształcenia przez biegłego oraz złożenie oświadczeń i wpis do rejestru przedsiębiorców KRS.
Plan przekształcenia powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego i zawierać ustalenie wartości bilansowej majątku przedsiębiorcy na określony dzień przypadający w miesiącu poprzedzającym sporządzenie planu przekształcenia. Załączniki do planu przekształcenia stanowią: projekt oświadczenia przedsiębiorcy o przekształceniu, projekt aktu założycielskiego lub statutu spółki, wycena składników majątku oraz sprawdzanie finansowe.

Następnie plan przekształcenia podlega badaniu w zakresie poprawności i rzetelności przez biegłego rewidenta, który na wniosek przedsiębiorcy wyznaczony jest przez sąd rejestrowy.
Po zakończeniu badania planu przekształcenia przez biegłego powinno nastąpić złożenie oświadczenia o przekształceniu oraz podpisanie aktu założycielskiego spółki z o.o. lub statutu spółki akcyjnej. Czynności te powinny być dokonane w formie aktu notarialnego, pod rygorem nieważności.

Samo oświadczenie o przekształceniu powinno zawierać informację, w jaki typ spółki kapitałowej ma być przekształcony przedsiębiorca, wysokość kapitału zakładowego spółki, zakres praw przyznanych osobiście przedsiębiorcy (np. prawo powoływania członka zarządu spółki) oraz nazwiska i imiona członka/ów zarządu. Warunkiem dokonania przekształcenia przedsiębiorcy jest, co oczywiste, złożenie wniosku o wpis przekształcenia do rejestru KRS wraz ze wskazanymi powyżej dokumentami. Wniosek ten musi być podpisany przez wszystkich członków zarządu nowopowstałej spółki.
Zwieńczeniem całego procesu przekształcenia przedsiębiorstwa osoby fizycznej jest dokonanie wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. Z tą chwilą przekształcona spółka rozpoczyna swój byt prawny.

Odpowiedzialność
Przejście praw i obowiązków przedsiębiorcy przekształcanego z chwilą wpisu do KRS na nową spółkę nie oznacza, że przedsiębiorca zostaje zwolniony od odpowiedzialności za zobowiązania powstałe przed chwilą dokonania wpisu. Ustawodawca, aby zapobiec możliwej „ucieczce od długów”, wprowadził regulację na wzór tej obowiązującej w przypadku przekształcenia spółek osobowych. Zgodnie z art. 58413 ksh osoba fizyczna, której przedsiębiorstwo uległo przekształceniu, odpowiada solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania powstałe w związku z prowadzoną działalnością, przez okres 3 lat od dnia przekształcenia. Tym samym odpowiedzialność przedsiębiorcy za zobowiązania powstałe przed dniem przekształcenia nie gaśnie wraz ze wpisem do rejestru nowego podmiotu i wierzyciele mogą dochodzić wykonania zobowiązania zarówno od spółki jak i przekształconego przedsiębiorcy.

Zmiana firmy
Ważną kwestią, w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy jest ustalenie firmy (nazwy) pod jaką działała będzie powstała spółka. Jeżeli przedsiębiorca zdecyduje, że będzie działał pod dotychczasową firmą z dodaniem elementu określającego formę działalności, to nie ma w tym zakresie większych konsekwencji, poza obowiązkiem dodania do firmy spółki identyfikatora formy działalności, np. sp. z o.o. czy S.A.. Jeżeli natomiast brzmienie firmy jest inne niż przed przekształceniem, to przez okres co najmniej roku, nowa spółka powinna obok nowej firmy podawać w nawiasie dawne brzmienie z dodaniem wyrazu „dawniej” (art. 5843 ksh). Obowiązek ten odnosi się do wszystkich czynności faktycznych i prawnych podejmowanych przez spółkę, a w szczególności wskazanie brzmienia poprzedniej firmy powinno być uwidocznione na dokumentach spółki oraz stronie internetowej.

Damian Rymarz
Prawnik