Podwyższenie kapitału zakładowego, a obowiązek podatkowy w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych

Regulacje ustawy z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych zawierają zamknięty katalog czynności, w wyniku realizacji których powstaje obowiązek zapłaty podatku PCC. Jedną z nich jest umowa spółki kapitałowej, jak również jej zmiana. Powyższe powoduje, że zarówno w przypadku podpisania umowy spółki (aktu założycielskiego spółki jednoosobowej), jak również zmian umowy spółki, dokonywanych w drodze uchwał podejmowanych przez zgromadzenia wspólników lub walne zgromadzenia akcjonariuszy, konieczne jest uiszczenie podatku. 

Powstaje jednak pytanie, czy obowiązek podatkowy powstaje również wówczas, gdy dochodzi do podwyższenia kapitału zakładowego bez jednoczesnej zmiany spółki. Mówimy w tym przypadku o tzw. podwyższeniu kapitału zakładowego na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki, która przewiduje maksymalną wysokość kapitału zakładowego oraz termin, przy zachowaniu którego podwyższenie kapitału nie wymaga podjęcia uchwały w przedmiocie zmiany umowy spółki.

Z formalnego punktu widzenia należałoby przyjąć, że przedmiotowa czynność nie podlega opodatkowaniu, albowiem w wyniku jej dokonania nie dochodzi do zmiany umowy spółki.
Jednakże w art. 1 ust. 3 pkt 2 wspomnianej ustawy ustawodawca przewidział, że pod pojęciem zmiany umowy spółki kapitałowej rozumie się podwyższenie kapitału zakładowego z wkładów lub ze środków spółki. Analiza wspomnianego przepisu prowadzi do wniosku, że również podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki implikuje powstanie obowiązku w zakresie zapłaty podatku PCC (o ile podwyższenie następuje z wkładów lub ze środków spółki).

W kontekście omawianych zagadnień warto również zwrócić uwagę na specyficzny rodzaj podwyższenia kapitału zakładowego, jakim jest tzw. konwersja wierzytelności na kapitał zakładowy. Dochodzi do niej wówczas, gdy udziałowiec spółki kapitałowej posiada w stosunku do niej określoną wierzytelność (np. z tytułu pożyczki). Na skutek podwyższenia kapitału zakładowego spółka uzyskuje w stosunku do udziałowca wierzytelność na jego pokrycie. Następnie w drodze umowy obie wierzytelności podlegają umorzeniu.
Czy tego rodzaju konwersja podlega opodatkowaniu podatkiem PCC? Wydaje się, że nie, albowiem udziałowiec nie wnosi w tym przypadku wkładów na pokrycie kapitału, a jak wspomniano powyżej podwyższenie kapitału następuje na skutek umownego potrącenia wzajemnych wierzytelności.

W przypadku zmiany umowy spółki (w tym podwyższenia kapitału zakładowego), obowiązek podatkowy w zakresie podatku PCC spoczywa na spółce, a stawka podatku wynosi 0,5 %.
Natomiast w zależności od sposobu podwyższenia kapitału, podstawę opodatkowania stanowi wartość wkładów lub kwota, o którą kapitał został podwyższony.

Piotr Stolarczyk
Radca prawny