Odpowiedzialność pracodawcy za rzeczy pozostawione przez pracownika

Na terenie zakładu pracy, pracownicy zazwyczaj mają ze sobą różnego rodzaju rzeczy stanowiące ich własność. Są to między innymi odzież, rzeczy osobistego użytku, biżuteria, komputer, sprzęt elektroniczny, bagaż, czy wreszcie samochód, którym pracownik przyjechał do pracy. Problematyczną pozostaje kwestia kto i na jakich zasadach odpowiada za utratę lub zniszczenie tych przedmiotów.

W kodeksie pracy na próżno szukać przepisów regulujących wprost to zagadnienie. Jednakże, zauważyć trzeba, że obowiązki pracodawcy względem pracownika wymienione są w kodeksie pracy w sposób przykładowy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przez nawiązanie stosunku pracy, pracodawca bierze na siebie obowiązek zapewnienia odpowiednich warunków pracy. W pojęciu tym mieści się również obowiązek pieczy nad rzeczami pracownika, wniesionymi do zakładu w związku z pracą. (patrz: wyrok SN z 17 października 1977 roku, I PR 89/77).

Ze względu na fakt, iż przez art. 300 kodeksu pracy do spraw wynikających ze stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, o ile danej kwestii nie regulują przepisy prawa pracy, należy uznać, że w związku ze świadczeniem pracy dochodzi niejednokrotnie do zawarcia między pracodawcą a pracownikiem w sposób dorozumiany umowy przechowania regulowanej przez kodeks cywilny. Z sytuacją taką mamy do czynienia, gdy pracownik musi złożyć swoje rzeczy, żeby przystąpić do wykonywania obowiązków służbowych (bo np. zobowiązuje go do tego regulamin pracy obowiązujący u pracodawcy, musi przebrać się w odzież służbową, musi pozbyć się metalowych części ubioru, itp.) lub gdy pracodawca wyznacza w celu przechowywania rzeczy pracownika specjalne, przeznaczone do tego pomieszczenie lub przestrzeń, np. zamykaną szatnię lub parking służbowy na terenie zakładu pracy. Jeżeli pracodawca nie wydziela takiego specjalnego miejsca zobowiązany jest dostarczyć pracownikowi odpowiednich środków do zabezpieczenia rzeczy (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 1977 roku, I PR 89/77).

W takich sytuacjach pracodawca zobowiązany jest zapewnić odpowiednie zabezpieczenia w celu ochrony przedmiotów pozostawionych przez pracowników i odpowiada on za ich ewentualną utratę lub zniszczenie. Od odpowiedzialności uwolnić się może, zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, jeżeli wykaże, że przy przechowywaniu mienia pracownika wykazał się należytą staranności i nie dopuścił się nawet lekkiego niedbalstwa czy lekkomyślności.

W doktrynie i orzecznictwie podkreśla się również, że odpowiedzialność pracodawcy rozciąga się tylko na mienie pracownika wniesione na teren zakładu pracy „w związku z pracą”. Zwrot ten, zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1976 roku, sygn. akt IV PZP 5/76, należy rozumieć w następujący sposób: „związek ten może występować w różnych sytuacjach, zarówno w przypadku, gdy rzeczy są konieczne dla pracownika i pracodawcy celem pełnienia pracy i muszą się znajdować w miejscu pracy lub są konieczne do przybycia do pracy i odejścia z miejsca pracy, jak i w wypadku chwilowego znajdowania się ich w miejscu pracy z konieczności w zwykłym porządku zdarzeń, np. zwyczajowo noszonych przy sobie przedmiotów lub kwot pieniężnych”. Wynika stąd, że przedmiotem wniesionym przez pracownika na teren zakładu pracy będzie m.in. odzież, pieniądze w kwocie zwyczajowo noszonej, telefon komórkowy, obrączka, drobna biżuteria, czy wreszcie pojazd, jakim pracownik przyjechał do pracy, jeżeli pozostawił go on na parkingu należącym do pracodawcy za jego zgodą lub upoważnieniem.

Należy jednak wykluczyć powstanie w sposób dorozumiany między pracownikiem a pracodawcą umowy przechowania co do rzeczy niepozostających w żadnym związku z wykonywaniem pracy, a tym bardziej co do przedmiotów szczególnie cennych. Takie rzeczy pracownik wnosi na teren zakładu i zabezpiecza na własne ryzyko. Nie można jednak całkowicie wykluczyć możliwości powstania odpowiedzialności pracodawcy nawet za te rzeczy. Odpowiedzialność może bowiem w szczególnych sytuacjach wyniknąć również z innych podstaw prawnych, np. z odpowiedzialności deliktowej.

Trzeba jednak zauważyć, że kryterium „związku z pracą” jest wyjątkowo nieostre. Dobrą ilustracją tego problemu może być zniszczenie cennego pierścionka zaręczynowego pozostawionego przez pracownicę w szatni. Wprawdzie bardzo często w doktrynie podkreśla się, że przynoszenie do zakładu cennej biżuterii nie pozostaje „w związku z pracą”, jednak całkowicie normalnym i przyjętym w społeczeństwie zachowaniem jest codzienne noszenie przez kobietę pierścionka podarowanego jej z okazji zaręczyn. Niewątpliwie, ten element biżuterii należy też do przedmiotów użytku osobistego, które w przeważającej większości są objęte odpowiedzialnością pracodawcy. Ocena podobnego stanu rzeczy będzie więc leżała w gestii sądu zajmującego się sprawą.

Podsumowując, o tym, jak będzie wyglądała odpowiedzialność pracodawcy za mienie wniesione przez pracownika na teren zakładu pracy decydują konkretne okoliczności sprawy. Choć można wyróżnić pewne kryteria wpływające na tę odpowiedzialność, często mogą się one okazać zbyt ogólne i ocenne do jednoznacznego określenia zakresu odpowiedzialności. Oceny należy więc dokonywać zawsze w oparciu o okoliczności faktyczne.

Paula Nowak