Od jakiego momentu zmiana umowy spółki komandytowej staje się prawnie skuteczna?

Wprowadzanie modyfikacji do treści istniejącej już spółki komandytowej, z uwagi na bieżące potrzeby związane z jej działalnością, jest normalną i powszechną praktyką rynkową. 

W niektórych przypadkach dyskusyjnym – w obszarze stosowania prawa – może być jednak określenie chwili, w której wprowadzane przez wspólników zmiany umowy stają się prawnie wiążące.

Ten moment może już nastąpić z datą przyjęcia zmian lub później, na skutek jego późniejszego umiejscowienia w czasie przez wspólników. W niektórych przypadkach zmiana może jednak dopiero odnieść prawną skuteczność z chwilą jej wpisania do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego („KRS”), niezależnie od woli samych wspólników spółki.

Określenie właściwego momentu wejścia w życie zmian umowy spółki komandytowej jawi się przy tym jako istotne dla uniknięcia nieporozumień i wątpliwości w obrocie gospodarczym, w szczególności dla samej spółki.

Przepisy określające podstawowe zasady funkcjonowania spółki komandytowej w polskim porządku prawym jedynie w jednym przypadku (oprócz momentu powstania spółki – art. 109 § 1 Ksh – co jednak nie stanowi zmiany umowy) stawiają wymóg konstytutywnego wpisu zmiany umowy spółki do KRS. Mowa tutaj o zmianie umowy polegającej na obniżeniu sumy komandytowej, o czym stanowi art. 113 Ksh. Tego rodzaju czynność odniesie bowiem skutek prawny względem wierzycieli spółki dopiero po wpisaniu obniżenia do KRS, co znajduje uzasadnienie w trosce ustawodawcy w zapewnieniu wierzycielom spółki komandytowej odpowiedniej ochrony prawnej.

Wśród przedstawicieli doktryny prezentowane są przy tym sporne stanowiska co do prawnego charakteru (momentu mocy prawnej) zmiany umowy spółki komandytowej w zakresie wstąpienia do spółki nowego komandytariusza oraz podwyższenia sumy komandytowej.

W zakresie pierwszej spornej kwestii wskazuje się, że dla uzyskania właściwego, wiążącego prawnie skutku wymagane będzie uzyskanie wpisu do KRS. Komentatorzy powołują się przy tym na brzmienie art. 114 Ksh przewidującego, że „Kto przystępuje do spółki w charakterze komandytariusza, odpowiada także za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru”.
Należy jednak wskazać, iż prezentowany pogląd forowany jest przez nieliczne grono komentatorów. Zdecydowana większość z nich opowiada się bowiem za stanowiskiem, zgodnie z którym tego rodzaju zmiana umowy spółki jest skuteczna już od chwili jej podjęcia, zaś późniejszy wpis w KRS jest jedynie potwierdzeniem zaistniałej sytuacji. Na poprawność powyższego rozumowania skutecznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 marca 2012 roku, sygn. akt II UK 18/12. Wprawdzie w przywołanym orzeczeniu właściwym przedmiotem sporu była kwestia podlegania przez wspólnika spółki komandytowej ubezpieczeniu społecznemu, jednak dla wydania rozstrzygnięcia w tej materii konieczne było uprzednie ustalenie momentu, w którym następuje przystąpienie komandytariusza do spółki. Sąd Najwyższy interpretując przepis art. 114 Ksh potwierdził, iż o prawnokształtującym aspekcie wpisu do KRS w przypadku przystąpienia komandytariusza do spółki można mówić jedynie w zakresie odpowiedzialności komandytariusza wobec osób trzecich, to jednak za mało, aby twierdzić, iż przystąpienie do spółki (zmiana w tym zakresie) jako całość odnosi skutek dopiero z momentem wpisu do KRS. Jak trafnie wskazuje Sąd Najwyższy „(…) stosunek przystępującego komandytariusza do osób trzecich nie jest jedynym wyznacznikiem jego statusu w spółce, bowiem istotne z tego punktu widzenia są również jego prawa i obowiązki wynikające ze stosunków wewnętrznych spółki (art. 120 i następne k.s.h.), które powstają od przystąpienia do spółki”.
W konsekwencji Sąd Najwyższy przyjął za przeważającą częścią komentatorów, iż zmiana umowy spółki co do przystąpienia nowego komandytariusza będzie skuteczna od podjęcia zobowiązania do uiszczenia sumy komandytowej przez nowego wspólnika, a zatem od chwili dokonania zmiany (zawarcia aktu notarialnego). Przyjmując za twierdzeniami Sądu Najwyższego „Od tego momentu komandytariusz uczestniczy w przedsięwzięciu gospodarczym, jakim jest prowadzenie przedsiębiorstwa w formie spółki komandytowej i staje się podmiotem praw i obowiązków w stosunkach wewnętrznych spółki”. I w dalszej części: „Stąd też za trafny uznać należy pogląd, że komandytariusz staje się wspólnikiem już od chwili przystąpienia do spółki komandytowej, natomiast odpowiada za jej zobowiązania istniejące w chwili wpisania go do rejestru i od dnia wpisania. Wpis do rejestru nie kreuje zatem statusu przystępującego do spółki wspólnika, ale go potwierdza i ujawnia wobec osób trzecich”.

W zakresie drugiego z problemów, tj. zmiany umowy poprzez podwyższenie sumy komandytowej, należy wskazać, iż w obecnym reżimie spółki komandytowej, nie obowiązuje przepis, który pozwalałby na skuteczne wyprowadzenie tezy, jakoby tego rodzaju zmiana umowy spółki odnosiła prawny skutek dopiero z chwilą jej wpisu do rejestru sądowego. Przeważająca większość doktryny stoi na słusznym stanowisku, iż podwyższenie sumy komandytowej nie stwarza jakiegokolwiek zagrożenia dla wierzycieli spółki komandytowej, wobec czego nie sposób odmawiać skuteczności zmiany umowy w tym zakresie aż do czasu weryfikacji tych działań przez sąd rejestrowy, co mogłoby stanowić jedyny powód dla forowania konstytutywnego wpisu do KRS w tym obszarze.

W świetle powyższego, moment prawnej skuteczności zmiany umowy spółki komandytowej zależeć będzie od rodzaju tejże zmiany, przy czym w zdecydowanej większości przypadków będzie ona następowała już z chwilą jej dokonania, zgodnie z zasadą, iż brak ustawowego zakazu kreuje uprawnienie do działania w tym zakresie, którego zrealizowanie będzie skuteczne od momentu jego podjęcia.

Mateusz Kierok
Aplikant radcowski