O odpowiedzialności spedytora

Spedytorem jest podmiot, który zawodowo trudni się świadczeniem usług w zakresie wysyłania i odbierania przesyłek oraz dokonywania wszelkich innych czynności związanych z przewozem. Tak sformułowany zakres obowiązków sprawia, iż spedytorzy korzystają z usług innych spedytorów i przewoźników. 

Regulacje Kodeksu cywilnego zawierają szczególne przepisy dotyczące odpowiedzialności spedytora. Zgodnie z art. 799 Kodeksu cywilnego „Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze”.

Analiza powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że spedytor odpowiada za szkody wyrządzone przez podmioty, którymi posługuje się przy wykonywaniu powierzonych mu usług. Przy czym zasada ta znajduje potwierdzenie w dyspozycji art. 474 Kodeksu cywilnego. Istnieje od niej wyjątek. Otóż w przypadku, gdy spedytor nie ponosi winy w wyborze przewoźnika lub dalszego spedytora, którymi posługuje się przy wykonaniu zobowiązania, wówczas nie ponosi odpowiedzialności za działania i zaniechania tych podmiotów. Zatem odpowiedzialność spedytora została oparta na zasadzie tzw. winy w wyborze (culpa in contahendo).

Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, iż w przypadku, gdy spedytor wykaże, że skorzystał z pomocy podmiotu, który w sposób profesjonalny zajmuje się świadczeniem usług przewozowych, zwolniony jest z odpowiedzialności za skutki działań podejmowanych przez taki podmiot. Jednym z elementów, który winien być brany pod uwagę przy ocenie staranności spedytora w zakresie wyboru dalszego spedytora lub przewoźnika, jest zweryfikowanie, czy podmioty te posiadają ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytuł szkód w transporcie. Ponadto spedytor winien sprawdzić sytuację finansową podmiotu, któremu zleca wykonanie określonych usług. Pomocne dla spedytora - z punktu widzenia zwolnienia się z odpowiedzialności - jest również korzystanie z usług podmiotów doświadczonych, znanych na rynku.

Powszechnie przyjmuje się natomiast, że oparcie się spedytora jedynie na samej deklaracji podmiotu, z którego pomocy spedytor korzysta, iż podmiot ten posiada odpowiedni tabor, nie jest wystarczające dla zwolnienia spedytora z odpowiedzialności.

Wskazane powyżej zasady odpowiedzialności spedytora należy ocenić krytycznie. W systemie gospodarki rynkowej brak jest jakichkolwiek podstaw dla łagodzenia zakresu odpowiedzialności spedytora za działania osób trzecich, z usług których korzysta. Ograniczenie odpowiedzialności spedytora niewątpliwe utrudnia nadawcom towaru dochodzenie roszczeń z tytułu szkód powstałych na skutek działania czy zaniechania dalszych spedytorów lub przewoźników, w szczególności, gdy siedziba nadawcy mieści się w innym kraju.

W tym kontekście należy również zwrócić uwagę na kwestie ubezpieczenia spedytorów. Oczywistym jest, iż spedytorzy zawierają umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej przez siebie działalności spedycyjnej. Może zdarzyć się, iż w treści tego rodzaju umów zawarte będą zapisy, zgodnie z którym ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za działania spedytora jedynie w zakresie art. 799 Kodeksu cywilnego, a jednoczenie nie odpowiada za skutki działania lub zaniechania spedytora wynikające z jego winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa. Taka konstrukcja umów może prowadzić do wniosku, iż w praktyce ubezpieczyciel nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności.

Piotr Stolarczyk
Radca prawny