Nieautoryzowana transakcja kartą płatniczą a odpowiedzialność banków

Częstokroć w mediach nagłaśniane są sprawy dotyczące nielegalnej wypłaty środków z konta przy pomocy kradzionej lub sfałszowanej karty płatniczej. Najczęściej tego rodzaju informacje dotyczą nielegalnego wejścia w posiadanie karty płatniczej wraz z danymi uprawniającymi do korzystania z niej albo karalnego zeskanowania danych z kart płatniczych przez przestępców w celu zaboru środków pieniężnych (skimming).

W zależności od konkretnych okoliczności w jakich doszło do nieautoryzowanej wypłaty środków, w różny sposób może kształtować się odpowiedzialność banku lub posiadacza karty.

Co do zasady jednak należy przyjąć, iż to bank będzie ponosił odpowiedzialność za nieautoryzowaną wypłatę środków przy użyciu karty płatniczej, chyba że posiadacz karty zwleka z zawiadomieniem banku o podejrzanej transakcji lub utracie karty albo umyślnie doprowadził do realizacji nieautoryzowanej transakcji.

Na powyższe wskazuje art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 roku o usługach płatniczych, zgodnie z którym:

„Z zastrzeżeniem art. 44 ust. 2, w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej dostawca płatnika jest obowiązany niezwłocznie zwrócić płatnikowi kwotę nieautoryzowanej transakcji płatniczej, a w przypadku gdy płatnik korzysta z rachunku płatniczego, przywrócić obciążony rachunek płatniczy do stanu, jaki istniałby, gdyby nie miała miejsca nieautoryzowana transakcja płatnicza”.

Bank jest bowiem podmiotem odpowiedzialnym za stosowanie odpowiednich zabezpieczeń dla instrumentów płatniczych przez niego dostarczanych, co potwierdza art. 43 ww. ustawy.

Zawarte w ww. przepisie zastrzeżenie prowadzące do art. 44 ust. 2 ww. ustawy dotyczy obowiązku posiadacza karty do niezwłocznego powiadomienia banku o stwierdzonych nieautoryzowanych, niewykonanych lub nienależycie wykonanych transakcjach płatniczych. Dopiero jednak po upływie 13 miesięcy od dnia obciążenia rachunku płatniczego na skutek nieautoryzowanej, niewykonanej lub nienależycie wykonanej transakcji roszczenia posiadacza karty wobec banku wygasną.

Oprócz tego ustawodawca kreuje wyjątki od powyższej zasady odpowiedzialności banku, o których warto pamiętać, a związanych z „przyczynieniem” się posiadacza karty do nieautoryzowanej wypłaty. Otóż posiadacz karty będzie ponosił odpowiedzialność za nieautoryzowaną transakcję, nawet będącą skutkiem przestępstwa:

1. do pełnej wysokości (a zatem odpowiedzialność banku zostanie wyłączona) - jeśli doprowadził on umyślnie do nieautoryzowanej transakcji albo ta transakcja była skutkiem rażącego niedbalstwa, albo

2. do kwoty stanowiącej równowartość 150 euro - jeśli nieautoryzowana transakcja jest skutkiem:

1) posłużenia się utraconym przez płatnika albo skradzionym płatnikowi instrumentem płatniczym lub

2) przywłaszczenia instrumentu płatniczego lub jego nieuprawnionego użycia w wyniku naruszenia przez płatnika obowiązku, o którym mowa w art. 42 ust. 2 ww. ustawy.

Odpowiedzialność posiadacza karty z lit. b powyżej do równowartości kwoty 150 euro trwa jednak tylko do momentu zgłoszenia bankowi o utracie, kradzieży, przywłaszczaniu lub nieuprawnionym użyciu instrumentu płatniczego (karty) lub nieuprawnionym dostępnie do tego instrumentu.

Po zgłoszeniu użytkownik nie ponosi już odpowiedzialności za nieautoryzowane transakcje, chyba że umyślnie doprowadził do nieautoryzowanej transakcji (art. 46 ust. 4 ustawy).

Za umyślne doprowadzenie do nieautoryzowanej transakcji można uznać np. celowe przekazanie osobie trzeciej przez posiadacza karty instrumentu płatniczego wraz z kodem PIN, która to osoba wbrew woli uprawnionego posiadacza karty dokonuje niechcianych transakcji.

Oczywiście powyższe twierdzenia w żadnym wypadku nie powodują wyłączenia odpowiedzialności bezpośredniego sprawcy dokonującego nieautoryzowanych obciążeń, który odpowiada za swoje działania na odrębnych zasadach.

Mateusz Kierok
Radca prawny