Kryterium doboru do zwolnienia jako element składowy uzasadnienia wypowiedzenia umowy o pracę

Oceniając zasadność wypowiedzenia umowy o pracę z powodu likwidacji jednego z kilku takich samych stanowisk, sądy pracy co raz częściej uznają za niezgodne z prawem wypowiedzenia, w uzasadnieniu których pracodawca nie podał kryterium doboru do zwolnienia. 

Podyktowane jest to ostatnim orzecznictwem Sądu Najwyższego, który już co najmniej w kilku wyrokach stwierdził, że w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony z powodu likwidacji jednego z analogicznych stanowisk pracy powinna być wskazana także przyczyna wyboru pracownika do zwolnienia z pracy (kryteria doboru) chyba, że jest oczywista lub znana pracownikowi(wyrok SN z dnia 10 września 2013 roku, I PK 61/13). W uzasadnieniu takiego poglądu Sąd Najwyższy podkreślił, że poprzez obowiązek wskazania przyczyny wypowiedzenia ustawodawca nakazał pracodawcy podanie  rzeczywistego powodu zwolnienia konkretnego pracownika. Przy likwidacji jednego z wielu takich samych stanowisk przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę jest nie tylko likwidacja danego stanowiska, ale również powód, dla którego dany pracownik okazał się dla pracodawcy mniej przydatny niż inni zajmujący takie same stanowiska.

W kontekście zacytowanego powyżej wyroku wskazuję, że już samo nie podanie kryterium doboru do zwolnienia może podstawę wniesienia przez pracownika odwołania do sądu. Wykazanie przez pracodawcę w postępowaniu sądowym, że zaniechania podania kryterium spowodowane było tym, iż było ono oczywiste lub znane pracownikowi, może okazać się bardzo trudne, o ile niemożliwe. Pracodawca nie może bowiem założyć percepcji pracownika na przeciętnym poziomie, natomiast pracownik może stanowczo zaprzeczać jakiejkolwiek wiedzy na temat kryterium.

Z kolei wskazanie w wypowiedzeniu umowy o pracę kryterium doboru do zwolnienia, które jako obligatoryjnie obiektywne najczęściej odnosi się do mniejszej przydatności dla pracodawcy pracy wykonywanej przez zwalnianego pracownika, rodzi u zwalnianego pracownika poczucie pokrzywdzenia i skutkuje w praktyce jego zakwestionowaniem. Jeżeli pracodawca w sposób nie budzący żadnych wątpliwości nie wyjaśni pracownikowi, że jedyną i wyłączną przyczyną jest likwidacja stanowiska, a jedynie kryterium doboru odnosiło się do oceny jakości pracy, to czeka go proces, którego przedmiotem będzie ocena kryterium pod kątem jego zgodności z prawem i zasadności. Postępowanie sądowe, w tym w szczególności dowodowe, niczym nie będzie różnić się w tym przypadku od procesu na skutek odwołania pracownika od wypowiedzenia umowy z pracy z przyczyn dotyczących jakości wykonywanej przez niego pracy lub prezentowanej postawy. Pracodawca będzie musiał udowodnić, że wybierając konkretnego pracownika, kierował się obiektywnym kryterium doboru do zwolnienia i w wyniku jego zastosowania, a więc w porównania statusu zwalnianego pracownika z pozostałymi zajmującymi takie same stanowiska, zwalniany pracownik wypadł najgorzej.

Anna Rogowska
Radca prawny