Koniec uprzywilejowania banków – bankowy tytuł egzekucyjny sprzeczny z Konstytucją

W dniu 14 kwietnia 2015 roku Trybunał Konstytucyjny w składzie pięciu sędziów orzekł o niezgodności bankowych tytułów egzekucyjnych z Konstytucją. Na mocy ww. orzeczenia za niekonstytucyjne zostały uznane przepisy art. 96 ust. 1 i 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe.

                Bankowy tytuł egzekucyjny jest wystawianym przez bank dokumentem, którego treść stwierdza istnienie wymagalnej wierzytelności po stronie banku oraz uprawnia do wszczęcia egzekucji na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności. Klauzulę tę sąd wystawia wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności bankowej albo jest dłużnikiem banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej i złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz gdy roszczenie objęte tytułem wynika bezpośrednio z tej czynności bankowej lub jej zabezpieczenia (art. 97 ust. 1 Prawa bankowego).

               Sąd, który otrzymuje z banku wniosek o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu bada go wyłącznie pod względem formalnym, a długość takiego postępowania wynosi 3 dni.

                Oznacza to, iż klauzula wykonalności wydawana jest niejako automatycznie, a bankowy tytuł egzekucyjny uzyskiwany jest przez bank bez merytorycznego rozpoznania sprawy. Jak pokazuje praktyka, banki nawet nie uprzedzają dłużnika, że występują do sądu o nadanie klauzuli, nie są bowiem do tego zobligowane żadnym przepisem prawa. Dłużnik może zatem bronić się dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego.

                Z przytoczonych względów Trybunał orzekł o naruszeniu przez bankowy tytuł egzekucyjny zasady równego traktowania, wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem Trybunału bankowy tytuł egzekucyjny stawia bank w uprzywilejowanej pozycji względem konsumenta, który chcąc wziąć kredyt zmuszony jest podpisać oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w razie braku spłaty zadłużenia. Trybunał w ustnym uzasadnieniu wskazał, iż „Bank jako wierzyciel i klient jako dłużnik powinni mieć taką samą pozycję. Oba te podmioty są stronami tego samego stosunku prawnego”. Nierówność występuje również na płaszczyźnie między bankami jako wierzycielami a pozostałymi wierzycielami konsumenta oraz w relacjach między dłużnikami banków i dłużnikami innych podmiotów.

                Wyrok Trybunału Konstytucyjnego wejdzie w życie dopiero z dniem 1 sierpnia 2016 roku. Trybunał pozostawił tym samym czas ustawodawcy na zastąpienie dotychczasowych przepisów nowymi, gwarantującymi klientowi banku konstytucyjne prawo równości. Odroczenie uchylenia niekonstytucyjnych przepisów ma zapobiec chaosowi na rynku bankowym. Do tego czasu, zdaniem sędziów Trybunału, sądy orzekające w podobnych sprawach będą zmuszone z większą uwagą dbać o zachowanie wartości konstytucyjnych.

Kinga Nastałek-Fałowska
Aplikant radcowski