Kilka słów o grupie kapitałowej

Pojęcie „grupy kapitałowej” stosunkowo często używane jest w obrocie prawnym. Warto jednak pamiętać, że w zależności od kontekstu oraz aktu prawnego regulującego określone zagadnienia, wspomniane pojęcie może mieć różne znaczenia.

Z punktu widzenia omawianego problemu w pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na pojęcie podatkowej grupy kapitałowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych.

Przepisy wspomnianej ustawy dopuszczają możliwość, aby podatnikami podatku CIT były grupy co najmniej dwóch spółek posiadających osobowość prawną (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna), które pozostają w tzw. związkach kapitałowych. Ustawa o CIT przewiduje wiele warunków, które muszą być kumulatywnie spełnione, aby podatkowa grupa kapitałowa mogła występować w charakterze podatnika. Wśród nich należy wskazać na wymóg posiadania siedziby na terenie Rzeczypospolitej Polskiej czy też wymóg dysponowania przeciętnym kapitałem zakładowym przypadającym na każdą ze spółkę nie mniejszym niż kwota 1.000.000 złotych.

Do zawiązania podatkowej grupy kapitałowej dochodzi na mocy umowy zawieranej w formie aktu notarialnego, przy czym umowa taka musi zostać zrejestrowana przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego i nie może być zawarta na okres krótszy niż trzy lata podatkowe. Jednym z koniecznych elementów tego rodzaju umowy jest wskazanie spółki, która reprezentuje grupę kapitałową w zakresie wykonywania obowiązków przewidzianych przez przepisy ordynacji podatkowej.

Na skutek utworzenia podatkowej grupy kapitałowej staje się ona podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, przy czym należy wspomnieć, że wszystkie spółki wchodzące w skład grupy ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe w zakresie podatku CIT powstałe w okresie obowiązywania łączącej je umowy. Zatem w razie niewypłacalności jednej lub większej liczby spółek wchodzących w skład grupy, pozostałe spółki w całości ponoszą odpowiedzialność za ich zobowiązania podatkowe.

W przypadku pozostałych podatków, w tym również podatku od towarów i usług, spółki wchodzące w skład podatkowej grupy kapitałowej rozliczają się osobno, a każda z nich występuje w charakterze odrębnego podatnika.

Warto podkreślić, iż na gruncie obowiązującego porządku prawnego grupa kapitałowa nie występuje tylko w aspekcie podatkowym. Tytułem przykładu można wskazać na regulacje ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów, która pod pojęciem grupy kapitałowej rozumie wszystkich przedsiębiorców, którzy w bezpośredni lub pośredni sposób kontrolowani są przez jednego przedsiębiorcę. Ustawa nie definiuje, jak należy rozumieć wspomnianą kontrolę, wobec czego należy przyjąć, że możliwa jest zarówno kontrola o charakterze kapitałowym, jak i osobowym. Pojęcie „wszyscy przedsiębiorcy” sugeruje, że w praktyce możemy mieć do czynienia z nieograniczoną liczbą przedsiębiorców, przy czym w odróżnieniu od rozwiązań zawartych w przepisach podatkowych, przedsiębiorcy ci nie muszą być osobami prawnymi.

Nieostra definicja grupy kapitałowej na gruncie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w tym brak precyzyjnych wytycznych wskazujących, kiedy mamy do czynienia z bezpośrednią lub pośrednią kontrolą, może rodzić problemy natury praktycznej.

O tym, że problemy te mogą mieć istotne znaczenie, jak również o ich praktycznej doniosłości świadczy fakt, że grupa kapitałowa w powyższym rozumieniu pojawia się również na gruncie regulacji ustawy z dnia 29 stycznia 2004 roku prawo zamówień publicznych. Zgodnie z tą ustawą, jeżeli wykonawcy należący do grupy kapitałowej złożą odrębne oferty, podlegają wykluczeniu z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. 

Piotr Stolarczyk
Radca prawny