Kiedy przy wypowiedzeniu zmieniającym należy się odprawa?

Wypowiedzenie warunków pracy i/lub płacy, popularnie zwane też wypowiedzeniem zmieniającym, może złożyć wyłącznie pracodawca, zawierając w nim pisemnie wyrażoną propozycję nowych warunków pracy oraz przyczyny uzasadniające zmianę. Złożenie wypowiedzenia zmieniającego jest konieczne za każdym razem, gdy ma dojść do istotnej zmiany, która łączy się z pogorszeniem warunków pracy pracownika.

W treści wypowiedzenia pracodawca zawiera informację, że pracownik może odmówić przyjęcia nowych warunków w terminie do połowy okresu wypowiedzenia. Jeżeli pracodawca nie oznaczy tego terminu, odmowa przyjęcia zaproponowanych warunków będzie skuteczne jeżeli zostanie złożona przez pracownika do chwili upływu całego okresu wypowiedzenia.

Okresy wypowiedzenia przy wypowiedzeniu zmieniającym są równe okresom wypowiedzenia przewidzianym dla definitywnego wypowiedzenia stosunku pracy. Do chwili upływu okresu wypowiedzenia, pracownik, któremu złożono wypowiedzenie zmieniające, świadczy pracę na starych warunkach.

Jeżeli w wyznaczonym terminie (do połowy lub wyjątkowo do końca okresu wypowiedzenia) pracownik nie złoży oświadczenia o odrzuceniu zaproponowanych mu nowych warunków pracy, uznaje się, że przyjął je on w sposób dorozumiany i po upływie okresu wypowiedzenia, rozpoczyna on świadczenie na nowych, zaproponowanych przez pracodawcę w wypowiedzeniu zmieniającym warunkach.

W przypadku złożenia przez pracownika w odpowiednim terminie oświadczenia o odmowie przyjęcia nowych warunków pracy, wypowiedzenie zmieniające przekształca się w wypowiedzenie definitywne i stosunek pracy zostaje rozwiązany po upływie okresu wypowiedzenia liczonym od dnia złożenia przez pracodawcę wypowiedzenia zmieniającego.

Zgodnie z regulacją ustawy z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, która ma zastosowanie do pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników, w razie wypowiedzenia stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika, zarówno w trybie zwolnień grupowych, jaki i indywidulanych, zwalnianemu pracownikowi należy się odprawa w wysokości od jednokrotności do trzykrotności miesięcznej pensji, zależnie od stażu pracy.

Podkreślić trzeba, że odprawa przysługuje, jeżeli umowa została rozwiązana wyłącznie z przyczyn niezależnych od pracownika. W każdym konkretnym przypadku rozwiązania umowy o pracę na skutek nieprzyjęcia przez pracownika nowych warunków pracy zaproponowanych w wypowiedzeniu zmieniającym, trzeba więc będzie zbadać, czy odmowa przyjęcia nowych warunków nie stanowiła współprzyczyny rozwiązania umowy o pracę. Należy przede wszystkim zbadać, czy warunki zaproponowane przez pracodawcę były na tyle niekorzystne, że można było założyć, że pracownik odmówi ich przyjęcia. Jak wynika z ugruntowanej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego, jeżeli nowe warunki były dla pracownika obiektywne bardzo niekorzystne, biorąc pod uwagę jego dotychczasowe warunki zatrudnienia, kwalifikacje oraz sytuację na rynku pracy, odmowa przez niego przyjęcia tych zaproponowanych warunków nie będzie ze strony pracownika przyczynieniem się do rozwiązania stosunku pracy i pracodawca będzie obowiązany wypłacić mu odprawę z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika. W tym duchu orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 listopada 2000 roku wydanym pod sygnaturą I PKN 79/00, stwierdzając, że „Rozwiązanie stosunku pracy wskutek wypowiedzenia warunków płacy, które prowadziłoby do radykalnego obniżenia wynagrodzenia pracownika (przy niezmienionych wymaganiach), (…) może być uznane za dokonane wyłącznie z tych przyczyn [niedotyczących pracownika] (…) i uzasadniać jego roszczenie o odprawę pieniężną”.

Jednak, jeżeli pogorszenie warunków pracy jest usprawiedliwione potrzebami pracodawcy, nie odbiega znacząco od sytuacji na rynku pracy, pozostaje w proporcjonalnym stosunku do kwalifikacji posiadanych przez pracownika i nie nosi znamion szykany, ewentualna odmowa przyjęcia nowych warunków złożona przez pracownika będzie uznana za przyczynienie się z jego strony do rozwiązania stosunku pracy i odprawa nie będzie się mu należała.

Paula Nowak