Kategoria pracowników-rodziców dzieci w fazie prenatalnej w Kodeksie pracy?

Dnia 10 maja 2018 roku Sejm przegłosował ustawę o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw. Obecnie ustawa ta jest procedowana w Senacie. Wprowadza ona zmiany w licznych obowiązujących aktach prawnych, w tym w Kodeksie pracy, które ze względu na sposób wyrażenia są wyjątkowo kontrowersyjne.

             Zgodnie z treścią omawianej ustawy, do Kodeksu pracy wprowadzony ma zostać art. 142¹, który w swym § 1 pkt 1 stanowi, że pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika-małżonka albo pracownika-rodzica dziecka w fazie prenatalnej w przypadku ciąży powikłanej, o wykonywanie przez tego pracownika pracy w systemie przerywanego czasu pracy, systemie ruchomego czasu pracy lub systemie indywidualnego rozkładu czasu pracy. Pracodawca może odmówić uwzględnienia wniosku tylko, jeżeli jego uwzględnienie nie jest możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika w „postaci papierowej” lub elektronicznej.

             Można zwrócić uwagę na nieoczywisty sposób wyrażenia omawianego przepisu. Z jego brzmienia wprost wynika, że zakres podmiotowy obejmuje pracowników – małżonków[…] dzieci w fazie prenatalnej. Ze względu na zasady racjonalnej wykładni należy jednak oczywiście przyjąć, że chodzi o pracownika - małżonka rodzica dziecka w fazie prenatalnej. Z brzmienia przepisu nie wynika jednak, czy aby ów pracownik – małżonek mógł skorzystać z dodatkowych uprawnień, jego małżonek – rodzic dziecka w fazie prenatalnej również musi mieć status pracownika. Nie wiadomo też, czy z uprawnienia może skorzystać pracownica, której mąż jest ojcem dziecka w fazie prenatalnej, jeżeli sama ta pracownica nie jest w ciąży. Wydaje się, że ze względów celowościowych taka wykładnia nie powinna być dopuszczona, jednak wykładnia literalna przepisu wyraźnie wskazuje na taką interpretację. Redakcja omawianego przepisu zdecydowanie powinna ulec poprawie, która rozwieje zasygnalizowane wątpliwości.

             Wykładnia omawianego przepisu jest również niejasna z innych względów. Przez użycie słowa „dziecko” nie wiadomo, czy ustawodawca ma na myśli cały okres ciąży. W medycynie wyróżnia się bowiem kilka etapów życia prenatalnego: zygota, zarodek, płód i dopiero w ostatniej fazie – dziecko.  Literalna wykładnia przepisu może wskazywać, że ustawodawca miał na myśli jedynie ostatni etap przebiegu ciąży. Z drugiej zaś strony, funkcja ochronna prawa pracy przemawia za rozszerzającą wykładnią przepisów chroniących rodzicielstwo, co przemawiałoby za przyjęciem, że w omawianej regulacji chodzi o cały czas trwania ciąży. Nie wiadomo również, co oznacza opisana w przepisie „ciąża powikłana”. Czy stan ten musi być stwierdzony zaświadczeniem lekarskim i czy chodzi o każdy przypadek nieprawidłowości ciąży, czy tylko o sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu matki lub jej przyszłego dziecka.

             Ustawa z dnia 10 maja 2018 roku o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw została uchwalona przez Sejm Rzeczpospolitej i jest obecnie procedowana w Senacie, co oznacza, że jej treść może jeszcze ulec zmianie. Na obecnym etapie rekomendować można zmiany redakcyjne, które sprecyzują treść omawianego przepisu. Po zakończeniu trybu legislacyjnego, jeżeli Prezydent RP zdecyduje się podpisać omawianą ustawę, wejdzie ona w życie z dniem następnym po ogłoszeniu.

Paula Nowak