Z problematyki ustalenia podmiotu odpowiedzialnego za zapłatę przewoźnego

W dobie szeroko rozwiniętych usług transportowo–logistycznych oraz dużej ilości podmiotów świadczących (w mniej lub bardziej profesjonalny sposób) usługi spedycyjne i przewozowe, niejednokrotnie powstaje problem, kto jest podmiotem odpowiedzialnym za zapłatę wynagrodzenia za usługi przewozowe (fracht).

Umowa przewozu w rozumieniu Kodeksu cywilnego  (art. 774 k.c.), a także w rozumieniu ustawy prawo przewozowe z dnia 15 listopada 1984 roku oraz Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów ( CMR), co do zasady rodzi zobowiązanie pomiędzy nadawcą towaru a przewoźnikiem. Przez nadawcę należy tu rozumieć podmiot powierzający przewoźnikowi przewóz, a nie faktycznego załadowcę, czyli podmiot tylko dostarczający towar do przewozu.

W kontekście powyższego oraz w świetle art. 794 k.c. nadawcą może być także spedytor, czyli podmiot odpowiedzialny za organizowanie przewozu towarów, który za wynagrodzeniem od zlecającego, w imieniu własnym lub w imieniu zlecającego dokonuje usług związanych z wysłaniem, odbiorem i przewozem przesyłki. Spedytor będzie więc traktowany jako nadawca w sytuacji, gdy na podstawie zawartej umowy przewozu (w praktyce najczęściej na podstawie zaakceptowanego przez przewoźnika zlecenia transportowego) zostały ustalone pomiędzy nim a przewoźnikiem wszystkie elementy umowy, pozwalające przewoźnikowi  na wykonanie usługi transportowej, tj. określone zostały wysokość frachtu, rodzaju przesyłki, miejsce załadunku i rozładunku, termin wykonania usługi.

Powyższe stanowisko potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego. Na przykład w wyroku z dnia 3 września 2003 roku, w sprawie o sygn. akt II CKN 415/01, wydanym w związku z koniecznością interpretacji przepisów Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów CMR, wskazał on, iż przy zawieraniu umowy przewozu właściciel przewożonego towaru może skorzystać z pomocy innych podmiotów. Jeżeli właściciel posługuje się spedytorem, który - zawierając umowę przewozu - występuje wobec przewoźnika we własnym imieniu, kontrahentem przewoźnika, a tym samym stroną umowy przewozu, jest spedytor. W takiej sytuacji spedytor staje się podmiotem praw i obowiązków wynikających z umowy przewozu, przez co uzyskuje status nadawcy.

W takim przypadku zarówno nadawca (np. właściciel przesyłki, sprzedający towar), jak i odbiorca towaru nie zlecają przewoźnikowi wykonania na ich rzecz usługi transportowej.

Niezależnie zatem od zasady, zgodnie z którą stronami umowy przewozu jest nadawca towaru oraz przewoźnik, zlecający usługę przewozu (transportową) spedytor – uzyskując status nadawcy -  nie może skutecznie uchylić się od obowiązku zapłaty za transport wskazując, że za usługę ma zapłacić odbiorca towaru lub klient, w którego imieniu spedytor działał.

Anna Rogowska
Radca prawny