Weksel pracowniczy a kodeksowa odpowiedzialność materialna

Pracodawca nie może zmusić pracownika do podpisania weksla własnego na zabezpieczenie ewentualnych roszczeń majątkowych wynikających ze stosunku pracy, zaś podpisany weksel jest nieważny.

Mimo, że istnieje obowiązek przestrzegania powyższej zasady – szczególnie ze względu na ugruntowane stanowisko Sądu Najwyższego w tym zakresie – wielu pracodawców nadal przymusza pracowników do podpisywania weksli.

Taka sytuacja bez wątpienia jest konsekwencją ignorancji prawnej przedsiębiorców jak i wieloletniej chwiejności orzecznictwa polskich sądów, w tym Sądu Najwyższego, które w przeszłości wielokrotnie dopuszczało możliwość stosowania prawa wekslowego w ramach stosunku pracy. Argumentacja sądów opierała się wówczas na stwierdzeniu, że ustawodawca – wprowadzając do Kodeksu pracy inny niż cywilnoprawny reżim odpowiedzialności pracownika za zobowiązania ze stosunku pracy – nie wyłączył możliwości stosowania weksli własnych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2011 roku, sygn. akt II PK 159/10). Zatem mimo kompleksowego uregulowania w kodeksie pracy zasad odpowiedzialności materialnej pracowników („Dział V – Odpowiedzialność materialna pracowników”, art. 114 – 127 Kodeksu pracy), sądy przez wiele lat nadal akceptowały stosowanie weksli przez pracodawców jako „dodatkowej” lub „uzupełniającej” formy zabezpieczenia.

Przełomowym orzeczeniem, w którym Sąd Najwyższy wyraźnie opowiedział się za zakazem stosowania weksli wobec pracowników był dopiero wyrok z dnia 26 stycznia 2011 roku, sygn. akt II PK 159/10. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że „Przepisy i zasady prawa pracy, w szczególności zawarte w dziale V Kodeksu pracy, wykluczają wystawienie weksla gwarancyjnego jako środka zabezpieczenia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika w mieniu pracodawcy, co oznacza, że taki weksel jest nieważny z mocy prawa (art. 18 § 2 k.p. w związku z art. 114-127 k.p. oraz a contrario art. 300 k.p.). Nabywca weksla nie może zatem dochodzić zaspokojenia na jego podstawie.”

W związku z powyższym, w chwili obecnej, nie do zaakceptowania jest stosowanie weksli w prawie pracy. Pracodawcy chcący pociągnąć pracownika do odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę, powinni zatem korzystać wyłącznie z przepisów Kodeksu pracy, przewidujących zamknięty katalog instrumentów prawnych. Jednocześnie należy wskazać, że przepisy prawa różnicują wysokość odszkodowania w zależności od tego, czy pracownik działał umyślnie czy też nieumyślnie. Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę zobowiązany jest do jej naprawienia w pełnej wysokości. Natomiast za nieumyślnie działanie pracownika odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. W sytuacji, gdy pracownikowi zostało powierzone mienie (np. pieniądze, kosztowności, samochód) z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się, odpowiada on w pełnej wysokości za ich utratę, uszkodzenie lub zniszczenie.

Reasumując, w oparciu o aktualne orzecznictwo Sądu Najwyższego, pracodawca nie może dochodzić swych roszczeń w oparciu o podpisany przez pracownika weksel, bowiem Kodeks pracy kompleksowo reguluje zasady materialnej odpowiedzialności pracowników za wyrządzona szkodę, a żaden z tych przepisów nie odsyła do stosowania prawa wekslowego. 

Kinga Nastałek-Fałowska
Aplikant radcowski