Ugoda sądowa przed sądem pracy a składki na ZUS i podatek dochodowy

W niektórych sytuacjach zawarcie ugody sądowej w sprawach pracowniczych, jak choćby z uwagi na przewidywaną długość procesu lub znaczące trudności dowodowe, jest rozsądne i może spełnić oczekiwania stron bez konieczności przeprowadzania dalszego postępowania sądowego.

W takich przypadkach warto mieć na uwadze prawidłowe określenie świadczeń wypłacanych pracownikowi w związku z zawarciem ugody, a to dla uniknięcia obowiązku zapłaty obciążeń publicznoprawnych z tego tytułu.

O ile, na gruncie przepisów prawa podatkowego, w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewidziano, że zwolnione od podatku dochodowego są wszystkie odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, za wyjątkiem odszkodowań otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono, to z punktu widzenia obowiązku odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne poruszona wyżej kwestia wymaga większej precyzji.

Otóż zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tekst jedn. Dz. U. 2015 r. Nr 2236) podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe nie stanowią tylko takie odprawy, odszkodowania i rekompensaty, które są wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy. W szczególności ustawodawca w tym zakresie wskazuje na świadczenia wypłacane z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.
Niedookreślone w ugodzie sądowej świadczenia albo wszystkie inne – niż powyższe – środki pieniężne wypłacone pracownikowi jako odszkodowanie, zadośćuczynienie lub odprawa, choćby nawet w ramach ugody sądowej, będą obarczone koniecznością odprowadzenia od nich zaliczki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Powyższa reguła znajduje wprost zastosowanie do obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne, z uwagi na przepis art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Wobec czego pominięcie w treści ugody sądowej rodzaju lub charakteru wypłacanego pracownikowi świadczenia lub też niedookreślenie podstaw jego wypłaty w treści ugody sądowej, na gruncie obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne, może rodzić wątpliwości interpretacyjne i niejednokrotnie skłaniać do przyjęcia, iż od ustalonej przez strony kwoty należy dodatkowo odprowadzić składki na ubezpieczenie społeczne.

W celu uniknięcia powyższych wątpliwości, rekomendowane jest każdorazowe precyzyjne określenie rodzaju, charakteru i podstaw wypłaty świadczeń na podstawie ugody sądowej, nawet wtedy, gdy nad jej zawarciem nadzór sprawuje sąd pracy. Powyższe leży bowiem w interesie obu stron postępowania sądowego.

Mateusz Kierok
Radca prawny